Cyranka zwyczajna

Cyranka zwyczajna, zwana też po prostu cyranką (Spatula querquedula) jest gatunkiem ptaka z rodziny kaczkowatych. Po samym wyglądzie można ją bez większych problemów powiązać z tą rodziną – ma typowo kaczą budowę ciała. Przedstawiciele gatunku nie należą do specjalnie wyróżniających się pod względem walorów wizualnych, ich upierzenie jest zazwyczaj brązowe i nawet szata godowa nie jest specjalnie strojna. Nie oznacza to jednak, że cyranki są nieciekawe, wręcz przeciwnie!

Gdzie spotkamy cyrankę? 

Cyranki występują dość powszechnie na terenie kontynentu europejskiego i azjatyckiego. Należy pamiętać, że są to ptaki wędrowne. Na zimowiska udają się przede wszystkim nad Morze Śródziemne i do Afryki – tak czynią ptaki zamieszkujące Europę. Populacje azjatyckie przemieszczają się w południowe części tego kontynentu. W Polsce spotkamy je przede wszystkim na nizinach, gdzie niektóre pary decydują się założyć gniazda i wychować młode. Są to przede wszystkim dolina Narwii, Kotlina Biebrzańska, ale również Dolina Baryczy. Cyranki przylatują do Polski na przełomie marca i kwietnia, natomiast na zimowiska udają się już w sierpniu i we wrześniu – czy stosunkowo wcześnie.

Ptaki zasiedlają przede wszystkim podmokłe łąki, rzadziej spotkamy je na terenach porośniętych trzcinami czy innymi wysokimi gatunkami trwa. Samica lubi obserwować najbliższą okolicę podczas wysiadywania jaj, dlatego preferuje stanowiska porośnięte niską roślinnością.

Jak wygląda cyranka? 

W szacie spoczynkowej przedstawiciele obu płci są do siebie w dużej mierze podobni – posiadają brązowe upierzenie z nieco ciemniejszym deseniem, dziób ptaków jest szary. Samca od samicy możemy rozróżnić po charakterystycznych sinawych plamach na skrzydłach. W czasie godów samiec przybiera bardziej strojną postać, aczkolwiek nie jest to spektakularna przemiana jaką możemy obserwować u przedstawicieli innych gatunków. Warto natomiast zwrócić uwagę na białą brew, która jest charakterystyczna właśnie dla kaczorów cyranek zwyczajnych. Ponadto na ptasich grzbietach u samców zauważyć można długie ozdobne pióra (po tych elemencie również odróżnimy samca od samicy).

Cyranki zwyczajne są ptakami średniej wielkości – długość ciała wynosi średnio trzydzieści sześć o czterdziesty jeden centymetrów, rozpiętość skrzydeł waha się między pięćdziesiąt osiem a sześćdziesiąt pięć centymetrów. Masa ciała jest dość zmienna i wynosi od około trzystu o nawet pięćset pięćdziesiąt gram.

Jak wyglądają toki u cyranek? 

Cyranki zwyczajne przylatują na miejsca gniazdowania jako pary. Niemniej samce odbywają wspólne loty godowe, nisko, nad powierzchnią wody, po czym lądują uderzając dodatkowo skrzydłem o skrzydło. Następnie samce podążają na swoimi partnerkami prezentując barwy godowe i wykonując rytmiczne ruchy głową. Kaczory wydają również głośne dźwięki, na które otrzymują jedynie cichą odpowiedź samic. Cyranki zwyczajne przeprowadzają jeden lęg w ciągu roku.

Gniazda cyranek zwyczajnych nie są specjalnie wymyślne – jest to jedynie zagłębienie w ziemi, wyścielone puchem oraz suchymi roślinami. Samica składa około osiem, dziesięć jaj o lekko żółtej skorupce, chociaż zdarzają się również większe lęgi. Następnie przez około trzy tygodnie samodzielnie wysiaduje jaja i dba o pisklęta. (Samiec strzeże bezpieczeństwa kaczki składającej jaja i pozostaje w pobliżu gniazda przez kilka pierwszych dni ich wysiadywania.) Młode już po pierwszej dobie życia opuszczają gniazdo i udają się na pierwsze wyprawy. Młode ptaki uczą się latać po ukończeniu trzydziestu pięciu, czterdziestu dni. Osobniki młodociane z wyglądu podobne są do samic.

Co jedzą cyranki?

Cyranki zwyczajne mają bardzo szeroki jadłospis. Pokarmu szukają przede wszystkim pływając i zbierając z powierzchni wody części roślin, nasiona. Jeśli chodzi o przysmaki pochodzenia zwierzęcego to kaczki nie wzgardzą owadami, mięczakami, skorupiakami, małymi rybami czy płazami.

Zdarza się, że cyranki w poszukiwaniu pokarmu zanurzają przednią cześć ciała w wodzie, czyli spławikują. Niemniej najczęściej odcedzają pokarm z powierzchni wody. Można doszukać się informacji, że jest to gatunek ptaków mający tendencję do tycia – stąd też duża rozpiętość w średniej wadze u poszczególnych osobników.

Czy cyranki podlegają ochronie? 

Cyranki zwyczajne podlegają, na terenie naszego kraju, ścisłej ochronie gatunkowej. Zostały ponadto wpisane do Czerwonej księgi gatunków zagrożonych. Podstawowym problemem cyranek jest szybkie zmniejszanie się terenów, na których ptaki mogą się spokojnie rozmnażać. Niestety rolnictwo dąży do osuszania podmokłych terenów, a na łąkach wypasa się coraz mniej zwierząt, co w efekcie prowadzi do ich szybkiego zarastania i staja się mniej atrakcyjne dla cyranek.

Kolejnym problemem jaki dotyka cyranki jest kwestia polowań. Mimo, że gatunek ten podlega ochronie często pada ofiarą myśliwych z uwagi na swoje ogromne podobieństwo do cyraneczki (która jest na terenie Polski ptakiem łownym).