50 lat rezerwatu Stawy Milickie

ZŁOTY JUBILEUSZ REZERWATU „STAWY MILICKIE” [25.07.2013]

Rezerwat przyrody „Stawy Milickie”, który powołano w 1963 roku, obchodzi już 50-lecie swego istnienia. Jest jednym z największych rezerwatów w Polsce i unikatowym obszarem pod względem przyrodniczo-historycznym w całej Europie. Stanowi też najbardziej rozpoznawalną wizytówkę regionu milicko-żmigrodzkiego.

W 1949 r. wojewoda wrocławski utworzył tak zwany „Leśno-stawowy obszar ochronny doliny Baryczy – rezerwat częściowy”. Rozciągał się on od Żmigrodu po Wróbliniec i obejmował teren 60 tysięcy hektarów (głównie stawów i lasów). Po czternastu latach radykalnie okrojono powierzchnię tegoż rezerwatu częściowego, a pod ochroną pozostawiono tylko niektóre stawy oraz fragmenty przylegających do nich lasów i pól. Nowy rezerwat nazwano „Stawami Milickimi”. Powołano go dokładnie 8 lipca 1963 r. na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego (Monitor Polski nr 57/1963, poz. 292).

Rezerwat „Stawy Milickie” składa się z pięciu oddzielnych kompleksów stawowych: Stawno, Potasznia, Ruda Sułowska, Radziądz i Jamnik o łącznej powierzchni 5324,31 ha. Na jego terenie rybacy prowadzą ekstensywną gospodarkę rybacką, która zasadniczo jest taka sama jak na stawach poza rezerwatem. Różnica polega na tym, że nie wolno wykonywać polowań (za wyjątkiem planowych odstrzałów redukcyjnych), wędkować (chyba, że na wydzielonych łowiskach komercyjnych) i wykaszać trzcinowisk na stawach lęgowiskowych. Ponadto obowiązuje zakaz wstępu na groble dla osób postronnych nieposiadających specjalnego zezwolenia od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Znaczna część rezerwatu pozostaje jednak ogólnie dostępna z dróg publicznych oraz specjalnie wytyczonych i oznakowanych ścieżek przyrodniczych np. w Rudzie Sułowskiej i Stawnie.

Rezerwat służy ochronie ptaków wodno-błotnych i ich siedlisk. Wśród nich spotkać można wiele gatunków rzadkich m.in.: bieliki, lelki kozodoje, rybitwy czarne, wąsatki, brzęczki, remizy, łozówki, trzciniaki, dudki, zimorodki, kureczki wodne, rycyki, czajki, bociany czarne, żurawie i inne. Na tutejszych stawach żyje 20% całej krajowej populacji gęsi gęgawy, a więc więcej niż na jeziorach mazurskich. W ostatnich latach coraz liczniej pojawiają się czaple białe, będące przybyszami z Europy południowej i Azji mniejszej. Oprócz bogatej awifauny w rezerwacie występują również bobry, wydry, piżmaki, borsuki i jenoty. Pospolite są tutaj gady – zaskroniec, padalec, żmija zygzakowata, jaszczurka zwinka. Jeszcze do lat 60. ubiegłego stulecia na Stawie Jelenim koło Radziądza widywane były żółwie błotne. Jeśli chodzi o płazy, to dość często spotykane są: kumaki nizinne, grzebiuszki ziemne i żaby śmieszki, natomiast rzadziej są widywane traszki i rzekotki. Spośród hodowanych ryb najczęstsze są: karpie, karasie, liny, sumy, amury, tołpygi, okonie, szczupaki, węgorze. Z tak zwanego „rybiego chwastu” wymienić można: sumiki, słonecznice, kiełbie, jazgarze, cierniki i cierniczki. Nie mnie interesujący jest świat bezkręgowców reprezentowanych przez chronionego małża – szczeżuję wielką oraz bardzo rzadkie owady – pachnicę dębową i kozioroga dębosza.

Tereny wokół stawów, to najczęściej nieużytkowane fragmenty wilgotnych i podmokłych łąk oraz zespoły leśne złożone z borów, olsów, grądów i łęgów. Botanicy stwierdzili, że w rezerwacie występuje 547 gatunków roślin naczyniowych tworzących aż 55 zespołów roślinnych, w tym 9 typowo wodnych. Najciekawsze i najrzadsze rośliny to: grzybienie białe (zwane wodną lilią), salwinia pływająca, osoka aloesowata i drapieżny pływacz zwyczajny.

W rezerwacie znajdują się trzy największe akweny – Staw Stary, Staw Mewi Duży i Staw Grabownica – każdy liczący po około 300 ha. Niektóre zbiorniki są naprawdę wiekowe, bo wybudowane jeszcze w średniowieczu. Znawcy tematu twierdzą, iż stawy w Dolinie Baryczy należą do najstarszych i największych tego typu obiektów w Europie.

Przyrodnicza ranga rezerwatu „Stawy Milickie” jest na tyle wysoka, że objęto je międzynarodową Konwencją Ramsarską i wciągnięto na prestiżową ONZ-owską listę Living Lakes (Żyjące Jeziora) obok tak znanych akwenów jak Jezioro Bodeńskie czy Jezioro Bajkał. Rezerwat leży na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” oraz obszarów Natura 2000 – Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Baryczy” i Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk „Ostoja nad Baryczą”. Bez wątpienia rezerwat zasługuje na przemianowanie na park narodowy, czyli otoczenie najwyższą w polskim prawodawstwie formą ochrony przyrody.

Cezary J. Tajer