Żuraw

Żuraw zwyczajny nazywany inaczej żurawiem szarym lub popielatym to ptak, który jeszcze niedawno pospolicie występował w całej Europie. Dziś, w wyniku osuszania terenów podmokłych, osuszania bagien oraz wycinania łęgów, w zachodniej Europie występuje jedynie wyspowo, z kolei w północnej i środkowej Euroazji występuje regularnie.

W Polsce żuraw jest ptakiem nielicznym, żyjącym w starorzeczach, na bagnach międzyleśnych, wrzosowiskach i torfowiskach. Często zamieszkuje także szuwary jezior. Z uwagi na dostępność pokarmu, coraz częściej spotkać można go także w okolicach pól uprawnych oraz na łąkach. Żuraw to ptak, który zimą opuszcza Polskę. Wówczas zimuje w południowej Azji, na Półwyspie Iberyjskim lub w północnej Afryce.

Wygląd

Dwa słowa najlepiej oddają wygląd i charakter żurawia. Ptak ten jest elegancki i pełen gracji. Żuraw to ptak brodzący, niespieszący się, o wyprostowanej sylwetce i nienagannych ruchach. Smukła, wyprostowana szyja oraz długie nogi sprawiają, że żuraw wygląda niezwykle dostojnie. Ptak ten jest większy od bociana, dzięki czemu łatwo go odróżnić. Dorosły osobnik osiąga około stu czterdziestu centymetrów długości, a rozpiętość skrzydeł sięga dwóch metrów i czterdziestu centymetrów. Cechą charakterystyczną są także ozdobne pióra na grzbiecie i ogonie, które nadają mu nieco strusiowatego wyglądu. Podczas godów, żuraw ma popielate zabarwienie z zakończonymi czarno piórami. Przód szyi, policzki i strefa przy dziobie jest czarna, a reszta głowy jest jasnopopielata, prawie biała. Cechą charakterystyczną jest także niewielka, czerwona plamka na czubku głowy, która w rzeczywistości wynika z braku upierzenia w tym właśnie miejscu. Wygląd żurawia, oraz jego charakterystyczne godowe nawoływanie zwane klagonem sprawia, że ptaka tego trudno nie rozpoznać.

Pożywienie

Żuraw nie jest ptakiem wybrednym i co najważniejsze wszystkożernym. Jednak głównym pokarmem żurawi jest urozmaicony pokarm roślinny. Ptaki te dostojnie brodzą w wodzie, w poszukiwaniu młodych pędów, korzonków oraz drobnych roślinek. Żurawie chętnie zajadają się także źdźbłami traw i turzyc oraz nasionami różnych roślin. Oprócz roślin, ptaki jedzą także drobne owady, mięczaki, pająki oraz robaczki. Co ciekawe, są w stanie chwycić także małe żaby i młode jaszczurki.

Urodzeni tancerze

Żurawiom od początku życia towarzyszy dość dziwny i charakterystyczny taniec. W zależności od rodzaju wykonywanych ruchów, ma on wiele znaczeń. Dla młodych osobników jest to nauka życia w żurawim społeczeństwie oraz metoda na skuteczne porozumiewanie się. Dorosłe osobniki, które z natury żyją w dużych stadach, także za pomocą tańca, komunikują się między sobą. Taniec jest metodą ostrzegawczą przed zagrożeniem oraz sposobem obrony przed przeciwnikiem. Podczas toków, czyli zalecania się do siebie osobników przeciwnej płci, żurawie za pomocą tańca prezentują się swojej wybrance, uwodzą ją i oczarowują. Wykonują wówczas dość charakterystyczne figury baletowe, wymachują nogami, energicznie podskakują czy kłaniają się sobie w pas rozpościerając przy tym szeroko skrzydła. Podczas wykonywania swojej choreografii, ptak pomaga sobie rekwizytami, podrzuca w górę patyczki, tańczy ze źdźbłami traw, nawołując przy tym klagonem swoją wybrankę. Samiec musi naprawdę bardzo się postarać, aby zrobić doskonałe wrażenie na samiczce. Jego starania jednak nigdy nie są daremne, gdyż żurawie łączą się ze sobą w pary na całe życie i są sobie niezwykle wierne.

Rozród żurawi

Dorosłe żurawie, które połączyły się w parę, każdego roku zakładają gniazdo w tym samym miejscu. Wybierają one ustronne, trudnodostępne miejsce, w którym gniazdo osiąga wielkość nawet jednego metra średnicy. Zwykle są to płytkie mokradła, w których pomiędzy wysoką roślinnością szuwarową, mogą stworzyć miejsce do złożenia jaj. Żurawie, jak większość ptaków budujących gniazda nad wodą, tworzą je z dostępnych gałęzi, fragmentów konarów, pędów roślinnych i fragmentów korzeni.

Po zbudowaniu gniazda, samica składa w nim najczęściej dwa jaja, które są brunatne z charakterystycznym, ciemnym nakrapianiem. Od tego momentu, przez około miesiąc, zarówno samica, jak i samiec, na zmianę wysiadują jaja, do momentu pojawienia się piskląt. Samiec w tym czasie dzielnie strzeże i broni swojej ukochanej, przed pojawiającymi się niebezpieczeństwami.

Młode pisklęta to bardzo samodzielne „dzieci”. Bardzo szybko zaczynają naśladować rodziców i porozumiewać się z nimi właśnie za pomocą swoich tańców. Jednocześnie rodzice praktycznie od razu karmią swoje młode, dzięki czemu młode żurawie rozwijają się bardzo szybko i już po dwóch miesiącach potrafią latać. Mimo, iż samica składa tylko dwa jaja, młode pisklęta bardzo rywalizują o względy rodziców. To silniejsze, zwykle pochłania całą uwagę, dlatego też dla słabszego pisklaka często brakuje pokarmu, przez co nie dożywa dorosłości.

Żurawie w kulturze polskiej

Żurawie, z uwagi na wielowiekową tradycję życia na obszarze naszego kraju, stały się ptakami utożsamianymi z Polską. Najpopularniejszym żurawiem jest ten z wiersza Jana Brzechwy o żurawiu i czapli, który nie potrafili zdecydować się na wspólne małżeństwo.

Jednak żurawie pojawiały się w polskiej kulturze już znacznie szybciej. W średniowiecznych herbach żurawie były symbolem czujności i ochrony. Ponadto dostojny i dumny żuraw, kojarzył się z pozytywnymi cnotami tj. wierność, długowieczność czy niezwykła mądrość.

Dzisiaj żurawie są ptakami zagrożonymi wyginięciem i objęte ścisłą ochroną gatunkową. Przyczyny tego stanu rzeczy są różne, jednak głównie wynika to z likwidacji i zanikania ich naturalnych siedlisk tj. podmokłe bagna i łąki. W celu odbudowy populacji żurawi należy podjąć czynne kroki.