Wawrzynek wilczełyko

Dolina Baryczy słynie z bujnej roślinności i niesamowitego bogactwa najróżniejszych gatunków flory. Przemierzając szlaki nad stawami, czy wzdłuż samej Baryczy będziemy mieli okazję podziwiać potężne dęby, stare lipy czy mieniące się tysiącami kolorów łąki. Niemniej znajdziemy tam też wiele krzewów – niektóre pięknie kwitnące, inne zachwycające soczysto zielonymi liśćmi. Jednym z najwcześniej kwitnących jest wawrzynek wilczełyko. Krzew równie piękny co niebezpieczny.

Występowanie

Wawrzynka spotkamy na terenie całej Europy, w Azji mniejszej oraz w zachodniej części Syberii. Na terenie naszego kraju jego rozmieszczenie jest stosunkowo równomierne (nieco częściej na południu, wschodzie i północnym-wschodzie), niemniej nie rośnie pospolicie i należy go uznać za gatunek rzadki. Z ciekawostek można dodać, że najwyżej położonym stanowiskiem wawrzynka wilczełyko jest masyw Miedzianego, w Tatrach Wysokich. Warto również odnotować, że gatunek został wprowadzony do środowiska w Ameryce Północnej, gdzie przyjął się nadzwyczaj dobrze. W rezultacie na obszarze Stanów Zjednoczonych uznawany jest za gatunek inwazyjny.

Jak rozpoznać wawrzynka wilczełyko?

Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) należy do rodziny wawrzynkowatych Thymelaeaceae (zdarza się, że w literaturze nazywana jest wilczypieprzowatymi). Wawrzynek jest słabo rozgałęzionym krzewem, osiągającym około półtora metra wysokości. Gałązki pokryte są szarobrązową, pomarszczoną i delikatnie lśniącą korą, starsze pędy nagie, młode lekko omszone. Liście – lancetowate, lub klinowato lancetowate ułożone są na łodydze skrętolegle. Blaszka liściowa wawrzynków jest całobrzega, zaostrzona na końcu, przytwierdzona do pędu krótkim ogonkiem. Liście mają długości od 4 do 8 centymetrów, szerokość dochodzi do około 2 centymetrów, cechują się zielonym kolorem na wierzchu i lekko sinawym odcieniem od spodu. Ich cechą charakterystyczną jest nieprzyjemny zapach, szczególnie wyraźny po roztarciu liścia. Kwiaty u wawrzynków są bardzo dekoracyjne – z uwagi na fakt, że pojawiają się jako jedne z pierwszych na rosnących w Polsce krzewach. Można je obserwować na krzewach już od marca a kwitnienie kończą z początkiem kwietnia. Przeważnie są koloru różowego, fioletowego niemniej zdarzają się też osobniki kwitnące na biało. Kwiatki o czterech płatkach zebrane są po trzy w miejscach, gdzie w poprzednim roku wyrastały liście. Wawrzynek wilczełyko uznawany jest za roślinę miododajną.

Podobnie jak kwiaty również owoce są dekoracyjne – o nasyconej czerwonej barwie. Są to pestkowce o długości około 8 milimetrów. Stanowią pożywienie wielu gatunków zwierząt, przede wszystkim ptaków – grubodzioba zwyczajnego, piegża, dzwońca zwyczajnego, jarząbka zwyczajnego .

Piękny i niebezpieczny

Sadząc wawrzynka w ogrodzie, przechadzając się po parkach, czy w zbiorowiskach leśnych należy pamiętać, że cała roślina ma bardzo trujące właściwości. Trzeba mieć na uwadze, że kolorowe owoce, mogą zainteresować najmłodszych. Dla dzieci już 1-2 owoce mogą stanowić śmiertelną dawkę glikozydu dafniny mezereiny. Dla dorosłych jest to 10-12 owoców. (Zatrucie objawia się pieczeniem, drętwieniem w jamie ustnej, następnie następuje puchnięcie twarzy i krtani, intensywne wydzielenia śliny i trudności w połykaniu. Kolejnymi objawami zatrucia są ból głowy, brzucha, skurcze i krwawe biegunki. Bezpośrednią przyczyna śmierci jest zapaść). Jak wcześniej wspomniano cała roślina ma właściwości silnie trujące, w wielu przypadkach już sam bezpośredni kontakt ze skórą powoduje silne zaczerwienienie, pęcherze i obrzęki. Efekt ten wykorzystywany był niegdyś przez przydrożnych żebraków, którzy za pomocą nacierania wywoływali powyższe objawy na ciele, chcąc w ten sposób wzbudzić większą litość.

Pomimo tak silnych właściwości trujących w medycynie ludowej wawrzynek wilczełyko wykorzystywany był do sporządzania wyciągów z kory. Ich zadaniem było pobudzanie krążenia i zmniejszanie nerwobóli u pacjentów. Ponadto w niewielkich dawkach podawany był pacjentom przy leczeniu chorób wenerycznych, reumatyzmu czy łuszczycy.

Ochrona

Przez długi czas (1946-2014) wawrzynek wilczełyko podlegał ścisłej ochronie na terenie naszego kraju. Obecnie objęty jest ochroną częściową. Największym zagrożeniem dla krzewów jest systematycznie zmniejszająca się powierzchnia lasów liściastych. Niemniej istotna kwestią wpływającą na zmniejszenie się naturalnej ilości stanowisk tego gatunku jest wykopywanie i przesadzanie krzewów do przydomowych ogródków. W tym miejscu warto dodać, że w stałej sprzedaży są ogrodowe odmiany tego gatunku. Są to ‘Alba’ o białych kwiatach i żółtych owocach a także ‘Alba Plena’ o pełnych, białych kwiatach.

Wawrzynek wilczełyko w Dolinie Baryczy

Na terenie Doliny Baryczy wawrzynka wilczełyko znajdziemy w środowisku naturalnym, w lasach liściastych między innymi na terenie rezerwaty florystyczno-krajobrazowego Wydymacz. Podczas wczesnowiosennych spacerów po przypałacowych parkach w Dolinie Baryczy również można zaobserwować fioletowe kwiatki na tle szarych zarośli.