Sosna zwyczajna

Dolina Baryczy to teren bardzo zróżnicowany pod względem panujących warunków środowiskowych a co za tym idzie roślinności, która tam występuje. Podczas wycieczek będziemy mieli okazję podziwiać podmokłe tereny położone nad rzekami i stawami hodowlanymi, lasy z drzewami o pomnikowych rozmiarach, kwieciste łąki czy pola uprawne. Wśród drzew iglastych, jakie rosną w tym rejonie warto zwrócić uwagę na sosnę zwyczajną. Choć mogło by się wydawać, że szybciej spotkamy ją w lasach, przy nadmorskich wydmach.

Występowanie i środowisko

Naturalny zasięg występowania sosny zwyczajnej jest dość duży. Spotkamy ją w Portugalii, Wielkiej Brytanii, w Serbii, nad Morzem Ochockim i Półwyspie Skandynawski. Niemniej została ona wprowadzona do ekosystemów również w Nowej Zelandii czy Ameryce Północnej (gdzie, z uwagi na znaczne zdolności przystosowawcze, uznawana jest za gatunek inwazyjny – między innymi w stanach Wisconsin i Ontario). W Polsce jest gatunkiem bardzo pospolitym. Rośnie praktycznie w całym kraju – od nadmorskich lasów na północy, po Tatry na południu.

Sosna pospolita doskonale rodzi sobie zarówno na glebach piaszczystych jak i torfowych. Potrafi przetrwać suszę i duże mrozy. Jedynym czynnikiem, który wpływa na nią negatywnie jest zacienienie. Stąd też nie spotkamy jej w gęstych, ciemnych lasach.

Jak rozpoznać sosnę zwyczajną?

Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) należy do rodziny sosnowatych (Pinaceae). Poznamy ją po stosunkowo luźnej koronie, w której poszczególne konary główne odchodzą spiralnie od pnia. Młode drzewa mają koronę stożkowatą, starsze bardziej rozłożystą lub wręcz parasolowatą. Osobniki rosnące w lasach zrzucają dolne gałęzie, przez co drzewa cechują się długim pniem i koronę położoną wysoko nad powierzchnią gruntu.

Drzewa osiągają około 30 metrów, odnotowywano sosny nawet 40 metrowe. Kora w najniższych partiach drzewa jest mocno spękana, koloru brązowo-szarego, w koronie przybiera barwę czerwono- pomarańczową i charakterystycznie się łuszczy. Sosna pospolita należy do grupy sosen dwuigielnych. Poszczególne igły są szarozielone, długości około 3-7 centymetrów, zaostrzone na końcach i dość sztywne. W dotyku można wyczuć drobne piłkowanie i skręcenie wokół własnej osi.

Na jednym drzewie dostrzeżemy zarówno kwiaty męskie jak i żeńskie. Te pierwsze, żółte o jajowatym kształcie osiągają maksymalnie 8 milimetrów. Przeważnie są skupione u podstawy młodych pędów Kwiaty żeńskie mają kolor zielonkawy, ewentualnie czerwonawy, zebrane są w szyszeczkowate kwiatostany, znajdziemy je na końcach najmłodszych pędów.

Szyszki są dość charakterystyczne. W pierwszym etapie wzrostu są zamknięte, wąskie, zielone. Po pewnym czasie otwierają się, w efekcie ich kształt robi się szerokojajowaty. Przeciętna długość szyszki to od 3 do 7 centymetrów. Na pędach znajdziemy je pojedynczo, bądź po 2 do 3 w grupach. Sosna pospolita cechuje się palowym systemem korzeniowym, który sięga 1,5-3 metrów po powierzchnią gruntu, jednak największe skupienie korzeni znajduj się płytko, bo około 20 centymetrów pod powierzchnią gruntu.

Zastosowanie

Sosna pospolita stanowi jeden z najczęściej wykorzystywanych gatunków drewna zarówno w budownictwie jak i w meblarstwie. Jej drewno jest lekkie i łatwo można je obrabiać, ponadto jest wytrzymałe, sprężyste, stąd też w wielu domach poza konstrukcją z sosny znajdziemy sosnowe podłogi czy meble.

Sosna jest bardzo często wykorzystywana w lecznictwie. W zielarstwie użytkuje się młode pędy, żywicę, igły i samo drewno. Stwierdzono, że ma właściwości bakteriobójcze i wykrztuśne, w wielu domach na wiosnę zbiera się młode, sosnowe pędy aby przyrządzić syrop na kolejną zimę. Stanowi ona dodatek do mieszanek podawanych przy nieżytach jelit, żołądka i dróg moczowych. Jako gatunek o małych wymagania jest często wykorzystywana przez leśników do zalesiania terenów po najróżniejszego rodzaju klęskach – pożarach czy wywrotach.

Sosna w wierzeniach

W literaturze polskiej możemy znaleźć sosnę jako symbol siły i płodności. Udekorowane drzewka odnoszono niegdyś wiosną po wsiach. Z jej drewna układano stosy pogrzebowe – w efekcie w niektórych rejonach naszego kraju w dalszym ciągu funkcjonuje przekonanie w sosnowych trumnach najłatwiej uzyskać spokój wieczny.

Była również istotnym elementem w wierzeniach Chińczyków czy Japończyków. Starożytni Grecy podawali, że sosna wyrosła w miejscu, gdzie wcześniej umarła nimfa – a krople żywice na pniu to jej łzy.

Sosna pospolita w Dolinie Baryczy

W Dolinie Baryczy znajdziemy kilka ciekawych przedstawicieli tego gatunku. Jednym z miejsc, które warto odwiedzić jest Szwedzka Górka, znajdująca się niedaleko Sułowa. Podczas starć Austriaków ze Szwedami, w Wojnie Trzydziestoletnie, zginęło w tym miejscu wielu żołnierzy, którzy zostali pochowanie pod głazem. Wokół niego rosną cztery pomnikowe, wiekowe sosny (ich obwody przekraczają 200 centymetrów).

Kolejną znana sosna z tego rejonu jest tak zwanym zrosłodrzewem – w tym przypadku sosna pospolita zrośnięta jest z dębem szypułkowym. Znajdziemy ją w rezerwacie przyrody „Stawy Milickie:, niedaleko miejscowości Olsza. Przez miejscowych drzewa te nazywane są Kochankami.