Salwinia pływająca

Paprocie są niezwykle ciekawą, tajemniczą i wbrew pozorom zróżnicowaną grupą roślin. Już w szkole podstawowej poznajemy na biologii takie gatunki jaj narecznica samcza czy długosz królewski. Spotykamy je później na spacerach w podmokłych lasach, czy przy brzegach oczek wodnych. Tymczasem w naszym kraju występuje jeden przedstawiciel paproci różniący się od pozostałych zarówno wyglądem jak i środowiskiem życia – jest to salwinia pływająca, paproć wodna. Coraz rzadziej spotykana, niemniej można jeszcze zobaczyć jej przedstawicieli w naruralnym środowisku.

Występowanie i siedlisko

Wbrew pozorom salwinia pływająca jest gatunkiem stosunkowo powszechnie występującym zarówno w Europie jak i w Azji – jej siedliska zlokalizujemy na Syberii i w Indiach (niemniej nie we wszystkich rejonach, w wielu jest gatunkiem rzadkim, o zmniejszającej się ilości naturalnych siedlisk). Jak to często bywa roślina została przetransportowana do Ameryki Północnej, gdzie obecnie uznawana jest za gatunek inwazyjny – w sprzyjających warunkach, w miejscach o łagodnych zimach rozmnaża się bardzo szybko i zajmuje całe połacie zbiorników wodnych.

W Polsce najczęściej spotykana jest na Dolnym i Górnym Śląsku, gdzie znajdziemy sporo naturalnych stanowiska, głównie w dolinach rzecznych (przede wszystkim Odry i Wisły). Salwinia pojawia się w wodach stojących – stawach, rowach, oczkach wodnych i starorzeczach.

Jak rozpoznać salwinię pływająca?

Salwinia pływająca (Salvinia natans) z rodziny salwiniowatych (Salviniaceae) jest gatunkiem bardzo charakterystycznym, którego nie się pomylić z żadnym innym. Pojedyncze pędy osiągają maksymalnie dwadzieścia centymetrów i pływają po tafli wody.

Bardzo ciekawe u salwinii są liście. W okółkach znajdują się trzy sztuki, przy czym wykształcone są w odmienny sposób. Dwa z nich rosną na powierzchni wody, trzeci jest pod wodą. Pływające osiągają maksymalnie półtora centymetra długości i około centymetr szerokości, mają krótkie ogonki. Na blaszce liściowej wyraźnie widoczny jest nerw środkowy, dodatkowo pokryta jest wypukłościami, z których wyrastają włoski (dzięki nim powierzchnia liścia nie pokrywa się wodą i nie tonie), widziane z góry wydają się być bardzo miękkie i puszyste. Liść podwodny przypomina korzeń – jest nitkowaty, składa się z trzech do ośmiu odcinków. Jak to u paproci na liściach znajdziemy zebrane w kupki zarodnie.

Typowego korzenia salwinie nie wykształca wcale. Jego funkcje przejmuje liść.

Cykl rozwojowy

Salwinia należy do paproci różnozarodnikowych. Na liściach, w zarodniach produkowane są makro i mikrosporangia, które wytwarzają dwa rodzaje zarodników – makro i mikrospory. W okresie wiosennym z pływających po wodzie zarodników powstają przedrośla żeńskie i męskie. Do zapłodnienia niezbędna jest woda, w jego wyniku powstaje zarodek a z niego nowa roślina.

Zastosowanie

Salwinia jest gatunkiem ozdobnym, bardzo często stanowi ozdobę stawów i przy domowych oczek wodnych. Przede wszystkim sprawdza się z zbiornikach słonecznych i półcienistych. Trzeba jednak uważać, gdyż w sprzyjających warunkach namnaża się niezwykle szybko – konieczne jest wtedy odłowienie części osobników. W regionach, gdzie zimy mogą być mroźne zasadne jest przetrzymanie kilku salwinii w akwarium, lub innym pojemniku. Zdarza się, że jest hodowana w domowych akwariach jako roślina dekoracyjna i swego rodzaju ciekawostka. Salwinia jest rośliną, która bardzo dobrze oczyszcza wodę. Także jest pożądana, szczególnie w małych zbiornikach wodnych, gdzie może być z tym problem.

Ochrona

Niestety salwinia pływająca jest gatunkiem coraz rzadziej występującym na terenie Europy. Taka sytuacja ma miejsce również na terytorium Polski. Od 1983 roku objęta jest ścisłą ochroną gatunkową a od 2006 ujęta została na Czerwonej Liście roślin i grzybów Polski, w grupie określonej jako narażone na wymarcie. W innych krajach Starego Kontynentu – na Ukrainie, we Włoszech czy Słowenii również uznawana jest za gatunek zagrożony. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na postępujące zanieczyszczenie wód powierzchniowych. Salwinie preferuje czyste zbiorniki wodne. Ponadto problemem jest postępująca melioracja łąk i terenów uprawnych, a co za tym idzie wysychanie wielu naturalnych stawów, czy śródpolnych oczek wodnych. Kolejną kwestią, która ma negatywny wpływ na salwinię jest regulacja koryt rzecznych. Jej wynikiem bardzo często jest niszczenie naturalnych starorzeczy, będących siedliskiem życia tego gatunku.

Salwinia pływająca w Dolinie Baryczy

Z uwagi na warunki klimatyczne, dużą liczbę stawów i oczek wodnych salwinię pływającą znajdziemy również w Dolinie Baryczy. Można ją zaobserwować chociażby na Stawach Krośnickich, ale to nie jedyne siedlisko tego gatunku w okolicy. Często można zobaczyć zwarte kobierca tej paproci porastające znaczne areały na stawach.

Ma ona również znaczenie dla zwierząt, gdyż stanowi cenne źródło pokarmy dla wielu gatunków ptaków zamieszkujących Dolinę Baryczy. Co więcej jej kobierce są doskonałym miejscem życia dla wielu niewielkich zwierząt i owadów.