Lipa drobnolistna

Lipy są nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu. Przedstawicieli tego gatunku spotkamy niemal wszędzie – w lasach, na śródpolnych miedzach, w starych przypałacowych parkach, na wiejskich ryneczkach czy w centrach dużych miast. W naszym kraju spotkamy dwa rodzime gatunki lip – drobnolistną i szerokolistną. Są one do siebie podobne, aczkolwiek ich odróżnienie nie powinno sprawić większych trudności.

Występowanie i siedlisko

Lipa drobnolistna rośnie niemal w całej Europie (bez problemów uda nam się odnaleźć lipy w tak odmiennych klimatycznie państwach jak Norwegia, Włochy, Szkocja czy Grecja, w Alpach osiąga zasięg do 1500 metrów nad poziomem morza) oraz na terytorium Azji. W Polsce występuje niemal w całym kraju, oczywiście pomijając najwyższe partie gór. Zarówno na nizinach jak i na wyżynach radzi sobie bardzo dobrze, także wybierając się na wycieczkę po Polsce bez problemów dostrzeżemy lipy w każdym z odwiedzanych miejsc.

Morfologia

Lipa drobnolistna jest dużym drzewem, osiągającym nawet trzydzieści metrów wysokości. Charakteryzuje się ładnymi, kulistymi koronami o regularnie rozłożonych gałęziach. U starych okazów gałęzie swobodnie przewieszają się.

Kora młodych drzew jest gładka o szarawej barwie, wraz z wiekiem pęka i tworzy głębokie bruzdy. Lipę drobnolistną od bliskiej krewniaczki – lipy szerokolistnej oczywiście najłatwiej rozróżnić po liściach. U tej pierwszej są one mniejsze (od trzech do siedmiu centymetrów), okrągło-sercowate i posiadają ostro zakończony wierzchołek. Góra blaszki liściowej jest ciemniejsza, dolna w kątach nerwów ma charakterystyczne brązowo-rude włoski. Brzeg blaszki jest wyraźnie piłkowany. Wraz z zakończeniem okresu wegetacji przebarwiają się na żółto.

Kwiaty lipy wszyscy doskonale znają, przede wszystkim z uwagi na ich słodki zapach. Wyrastają one pojedynczo lub po kilka. Mają kremowy lub jasnożółty kolor i charakterystyczną podsadkę. Kwiaty są miododajne, zapylane przez owady. Kwitną od czerwca do lipca. Owocem lipy są niewielkie (6-8 milimetrowe) orzechy. Mają okrągły kształt i skrzydełko.

Zastosowanie

Lipa ma bardzo wiele zastosowań. Przede wszystkim jest cenionym surowcem zielarskim. Wykorzystuje się głównie kwiat- są one bogate w olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki oraz śluz. Najpowszechniejsze i najlepiej znane jest napotne działanie preparatów lipowych. Ponadto wspomagają pracę organizmu przy przeziębieniach z uwagi na właściwości przeciwzapalne. Zasadne jest zarówno spożywanie naparów i odwarów z kwiatów jak również zażywanie kąpieli. Wykazano również, że lipa wpływa uspokajająco na organizm, zmniejsza napięcie mięśniowe, czy wspomaga pracę układu trawiennego.

Poza zastosowaniem leczniczym z lipy drobnolistnej wypala się węgiel drzewny, drewno wykorzystywane jest przez rzeźbiarzy i stolarzy. Co ciekawe i powszechnie mało znane z nasion można produkować olej jadalny.

Należy też wspomnieć o tym, że lipa drobnolistna jest powszechnie wykorzystywana przez ogrodników. Sadzi się ją zarówno, w parkach jak i w przestrzeni miejskiej i ogrodach przydomowych. Tak szerokie zastosowanie jest możliwe dzięki wyhodowaniu wielu odmian. Wśród najlepiej znanych są: ‘Golden Globe’, ‘Sheridan’, ‘Greenspire’ czy ‘Winter Orange’.

Lipa w wierzeniach i kulturze

Słowianie uważali, że lipa jest drzewem świętym. Miała strzec przed złymi mocami i piorunami. Drzewo to bardzo często było w centralnym miejscu wsi, w związku z tym była miejscem zgromadzeń. Bardzo często wytwarzano z niej trumny – miały one zapewnić zmarłym spokój po śmierci. Wierzono ponadto, że odpoczynek pod lipą przynosi prorocze sny. Uważano, że lipowy kij jest doskonałym środkiem odstraszającym demony, wampiry czy wodniki. Starożytni Grecy widzieli w niej symbol czystości i niewinności. Nawet współcześnie podróżując po polskich wsiach można zauważyć, że figurki Maryi i przydrożne kapliczki najczęściej zlokalizowane są właśnie pod lipami. Gałązkami lipy ozdabiano święte obrazy wieszane w domostwach. Sadzono ją na pamiątkę zaręczyn oraz ślubów, czy narodzin dziecka.

Chyba najlepiej znaną lipą jest ulubione drzewo Jana Kochanowskiego, o którym napisał jedną z najlepiej znanych fraszek.

Ciekawe okazy lipy

Największe lipy, osiągające ponad trzydzieści metrów wysokości można podziwiać w Puszczy Białowieskiej. Uznawane są za największych przedstawicieli gatunku w całej Europie. Niezwykle wartościowym był okaz rosnący we wsi Cielętniki – obwód drzewa wynosił ponad jedenaście metrów, szacowano, że ma około 530 lat (drzewo uległo zniszczeniu wskutek porywistych wiatrów w 2017 roku).

Lipy drobnolistne w Dolinie Baryczy

W obrębie Parku Krajobrazowego Doliny Baryczy znajdziemy całkiem sporo przedstawicieli tego gatunku. Spotkamy je zarówno w lasach jak i w postaci planowanych nasadzeń w parkach. Te ostatnie często osiągają pomnikowe rozmiary i już z daleka przyciągają swoim wyglądem. Ciekawe są chociażby okazy znajdujące się nieopodal kościoła we wsi Bagno. Warto też zwrócić uwagę, że od drzew swoją nazwę przyjęło wiele miejscowości – przykładowo Wielka Lipa.