Łabędź niemy

W dzieciństwie każde dziecko słyszało o brzydkim kaczątku, które w porównaniu do innych malutkich, kaczych piskląt było duże, poczwarne i szarobure. W przeciwieństwie do młodych kaczuszek jego upierzenie nie było tak miękkie i puszyste. Brzydkie kaczątko, tuż po wykluciu się z twardej i mocnej skorupki jaja, nie pasowało do reszty żółtego „rodzeństwa”. Nic dziwnego, „kaczątko” okazało się być młodym łabędziem niemym, które wyrosło na pięknego, majestatycznego i dostojnego ptaka.

Występowanie i gniazdowanie

Łabędzie nieme, mimo nielicznych populacji, są ptakami, które spotkać możemy niemal nad każdym zbiornikiem wodnym naszego kraju. Niezależnie od tego, czy wybierzemy się nad Zatokę Gdańską, w dziką i daleką od cywilizacji Dolinę Baryczy czy nad brzeg Wisły w centrum Krakowa, z pewnością dostrzeżemy te wspaniałe i pełne dostojeństwa ptaki, które czują się w naszym kraju na tyle dobrze, iż bardzo często decydują się spędzić tutaj także zimę. Warto podkreślić, że najczęściej zimują u nas łabędzie żyjące nad zbiornikami wodnymi hodowlanymi lub tymi nierozerwalnie związanymi z działalnością i obecnością człowieka. Wówczas łabędzie podczas mroźnych dni mogą liczyć na regularne dokarmianie. Warto jednak zaznaczyć, że dieta łabędzi, która jest zbyt bogata w przetworzony chleb oraz inne produkty mączne, negatywnie odbija się na łabędzim upierzeniu, powodując nieuleczalną chorobę „anielskich skrzydeł”.

Ptaki te upodobały sobie nizinne tereny Polski. Ptaki te gniazdują najczęściej w wysokich trzcinach, a ich gniazda są gniazdami pływającymi. Łabędzie, z uwagi na położenie gniazd, muszą zbudować solidne konstrukcje. Dlatego też ich podstawę stanowią grube gałązki oraz grube pędy roślinne. Wierzch z kolei zbudowany jest z delikatniejszych liści trzcin, traw, mozg i sitowia, uzupełnionych o elementy innych materiałów tj. chociażby pióra. Dorosłe samice składają jaja tylko raz w roku, a ich wysiadywanie trwa do trzydziestu pięciu dni. W tym czasie samiec dzielnie towarzyszy swojej wybrance, broniąc jej przed ewentualnym zagrożeniem i intruzami, a także dostarcza jej pożywienia. Tuż po wylęgu młodych piskląt, rodzice naprzemiennie zajmują się swoim potomstwem.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Łabędź niemy to niesamowity i wyjątkowy ptak. Nie dość, że w swoim życiu z pisklaka do dorosłego osobnika przechodzi niebywałą metamorfozę, to jest najcięższym z aktywnie latających ptaków żyjących w Polsce. Aby wzbić się w powietrze, dorosły łabędź potrzebuje kilkudziesięciometrowego rozbiegu, dlatego też często startują do lotu z płaskiej, zamarzniętej tafli jeziora lub płaskiego terenu. Dorosłe łabędzie osiągają masę nawet dwunastu kilogramów oraz mają niezwykle dużą rozpiętość skrzydeł sięgającą do dwóch metrów trzydziestu pięciu centymetrów. Tak jak w przypadku większości gatunków zwierząt, także u łabędzi samiec jest większy od samicy. Ptak ten ma dość charakterystyczną sylwetkę. Pływając wygina esowato długą, białą szyję, a skrzydła ustawia w formę żagla usprawniającego szybkie pływanie. Co ciekawe na samej łabędziej szyi znajduje się około dwudziestu tysięcy piór, ze wszystkich dwudziestu pięciu tysięcy pokrywających całe ciało łabędzia. Ptak ten ma intensywnie zabarwiony, pomarańczowy dziób, który ładnie kontrastuje z białym upierzeniem. Dodatkowy, charakterystyczny czarny paznokieć na końcu dzioba oraz czarna narośl są wyjątkowe dla tego gatunku. Interesującym jest fakt, że narośl ta pojawia się dopiero u dorosłych osobników.

Młode łabędzie, około dwuletnie, nie mają jeszcze owej narośli, a ich upierzenie miejscami jest lekko szarawe. Młode pisklaki mają delikatny, szary puch i zupełnie nie przypominają dorosłych osobników. Co ciekawe, młode pisklaki, nawet pochodzące od tych samych rodziców, mogą się między sobą delikatnie różnić, niektóre z nich są szare, inne białe z różowymi łapkami. Dorosłe łabędzie mają krótkie, czarne nogi usadowione w tylnej części tułowia.

Pożywienie

W diecie łabędzia niemego dominuje roślinność wodna. Są to najczęściej rośliny znajdujące się do około jednego metra pod powierzchnią wody oraz części roślin pływające na jej powierzchni tj. fragmenty liści, trawy, nasiona, zbutwiałe resztki roślinne. Dorosły łabędź wyrywa także dziennie nawet dziesięć kilogramów roślin z dna zbiornika wodnego. Pozostałą cześć jadłospisu stanowią różne owady pływające po tafli wody, larwy, ślimaki, dżdżownice i małże. Owady znajdują się w łabędziej strefie zainteresowania najczęściej jednak w przypadku, gdy brakuje pożywienia roślinnego. Ptaki, które coraz częściej żyją i gniazdują w zbiornikach wodnych nierozerwalnie związanych z działalnością człowieka, zaczynają wychodzić z wody w poszukiwaniu pożywienia. Żerują wówczas na sąsiadujących łąkach i polach uprawnych, zjadając resztki zbożowe i buraka, a także oziminę i rzepak.

Wierny jak łabędź

Łabędź niemy jest jednym z najwierniejszych ptaków. Nie od dziś wiadomo, że gatunek ten kojarzy się z monogamią, a samce wspaniale opiekują się swoimi towarzyszkami oraz licznym potomstwem. Dorosłe osobniki już jesienią rozpoczynają swoje toki, łącząc się w pary, wiernie oczekują swojego potomstwa. Także jako rodzice, łabędzie są bardzo opiekuńcze i troskliwe. Młode ptaki długo dojrzewają do samodzielności, a w etap ten idealnie wprowadzają je rodzice, zapewniając bezpieczeństwo, pożywienie i ucząc sztuki latania. Niestety te niezwykłe i wspaniałe ptaki mają w Europie status zagrożenia, dlatego naszym celem powinna być ich skuteczna ochrona. Warto o tym pamiętać, a także o tym, że łabędź niemy wpisany jest w Dyrektywę Ptasią oraz znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową.