Dolina Baryczy to jeden z cenniejszych przyrodniczo obszarów w Polsce. Jest domem dla wielu grup zwierząt, jednak szczególnie ważnym dla ptaków. Dzięki mozaice różnorodnych środowisk, jak lasy, pola, łąki i najważniejsze – stawy rybne – można tu spotkać ok. 300 gatunków ptaków, a ok. 180 zakłada w Dolinie Baryczy gniazda. Ponad 40% powierzchni doliny zajmują lasy. Przeważają bory sosnowe, ale występują także dąbrowy, buczyny i lasy olchowe. Ptaki związane ze środowiskiem leśnym licznie występują zarówno w lasach, jak i na zarośniętych drzewami groblach stawowych. Tereny rolnicze to mozaika różnych upraw i łąk rozdzielonych miedzami pełnymi krzaków. Można tu spotkać rzadkie w zachodniej Europie gatunki ptaków, jak gąsiorek czy ortolan, a na łąkach nocą usłyszeć derkacze. Właśnie na polach znajduje pokarm wiele gatunków ptaków gniazdujących na stawach. Od wczesnej wiosny do jesieni na pastwiskach i polach żerują lęgowe gęsi gęgawy i żurawie. A jesienią i wiosną pojawiają się wielotysięczne stada gęsi zbożowych i białoczelnych. To goście z północy i wschodu, u nas tylko przelotem. Na terenach rolniczych poluje coraz rzadszy błotniak stawowy, który gniazda buduje w trzcinach.
Najcenniejsze dla środowiska Doliny Baryczy są stawy rybne. Dzięki temu, że przypominają naturalne zbiorniki, z licznymi wyspami, pasami szuwarów, płyciznami, a także dzięki hodowanym rybom, znajdują tu miejsca do lęgów, zdobywania pokarmu i odpoczynku liczne gatunki ptaków wodno-błotnych, w tym wiele bardzo rzadkich. Na stawach milickich gniazdują między innymi 4 gatunki perkozów (dwuczuby, rdzawoszyi, perkozek i zausznik), łabędzie niemy i krzykliwy, liczne gatunki kaczek, w tym bardzo rzadka podgorzałka, nielubiane przez rybaków rybożerne kormorany, bąki, bączki i czaple siwe, błotniaki stawowe, żurawie, zielonki i wiele innych. Niektóre, np. kolonijne śmieszki, rybitwy rzeczne, czarne i białowąse, można zobaczyć bez trudu, podglądanie innych wymaga wielu godzin poszukiwań i dużo cierpliwości. Na stawach polują bieliki, kanie czarne i rude, które gniazda zakładają w okolicznych lasach.
Jednym z lepszych terminów na obserwacje ptaków jest wiosna. Na stawach zaczyna się jeszcze w czasie kalendarzowej zimy. Jak tylko zrobi się trochę cieplej, często już w lutym, gdy zaczyna topnieć śnieg i lód na stawach, ptaki, które pozostały u nas na zimę, szykują się już do lęgów. Właśnie wtedy warto wybrać się na spacer. Wystarczy słoneczny, cieplejszy dzień, a już słychać bębniące w suche gałęzie dzięcioły, śpiewające sikory, kowaliki i pełzacze. To wszystko ma informować potencjalnych konkurentów, że terytorium jest już zajęte i bronione. Wkrótce dołączają pogwizdujące kosy i drozdy. Zaczyna się ruch w przyrodzie. Na niebie widać klucze gęsi i żurawi, które potem można spotkać żerujące na polach. Między nimi widać szukające pokarmu czajki, słychać pierwsze świergoczące skowronki. Najgłośniej jest na stawach dzięki żurawiom i gęgawom. Między stawami, gdzie gniazdują, a polami i łąkami, gdzie żerują, latają, krzycząc w niebogłosy, pary gęgaw. Już pod koniec zimy wybierają bezpieczne miejsca w trzcinach do założenia gniazda. Ciągle wybuchają awantury o najlepsze lokalizacje. Te długowieczne ptaki dobierają się w pary na wiele lat. Razem wychowują młode, razem lecą na zimowiska. Gniazdo buduje i wysiaduje jaja samica, ale samiec cały czas jej towarzyszy, pilnując rodziny. W czasie wysiadywania stale przebywa w pobliżu gniazda, ostrzegając, kiedy zajdzie potrzeba. Jest przy tym bardzo głośny. Dwa razy dziennie towarzyszy samicy na żerowisku, które jest zwykle na najbliższym zaoranym polu lub koszonej łące. W czasie gdy samica je, on lustruje okolicę, czy nie zbliża się lis, jenot lub bielik, drapieżniki zagrażające gęsiom.
W marcu gęgawy wysiadują już jaja, a wielotysięczne stada gęsi zbożowych przelatują nad nimi w drodze na lęgowiska w Skandynawii i Rosji. Zatrzymują się u nas na polach z oziminą, a na odpoczynek na stawach. Cierpliwy obserwator wypatrzy między nimi rzadkie bernikle rdzawoszyje, białolice i obrożne oraz gęsi małe i krótkodziobe. Najłatwiej obserwuje się stada gęsi, gdy odpoczywają na stawach. Ulubionym miejscem ich zbiórek jest wczesną wiosną staw Słoneczny Górny w kompleksie Stawno oraz kompleks Jamnik.
W tym samym czasie z lasów i wysp słychać głośne koncerty żurawi (tzw. klangor). Oznajmiają wszystkim sąsiadom, że terytorium jest już zajęte. Za to z trzcin słychać dziwne głosy, jakby ktoś dmuchał w pustą butelkę. To samce bąków, dużych czapli, wabią samice do bogatego w pokarm terytorium. Trudno je zobaczyć, bo ubarwieniem przypominają suche zeszłoroczne trzciny. O tej porze najczęściej żywią się odbywającymi gody żabami brunatnymi. Samce żaby moczarowej na krótki okres godowy przybierają kolor niebieski. W zacisznych, płytkich zatoczkach w trzcinowiskach słychać ich głosy przypominające przepływającą po drobnych kamieniach wodę. Między nimi skrzeczącymi głosami odzywają się ropuchy szare. Za parę tygodni zastąpią je w wodzie rzekotki, kumaki i żaby zielone.
W miarę upływu czasu na stawach pojawiają się kolejni przybysze. Najłatwiej wypatrzeć różne gatunki kaczek, których samce o tej porze mają piękne godowe upierzenie i wszędzie ich pełno. Najwcześniej do lęgów przystępują krzyżówki, później obserwujemy pary krakw, cyranek i cyraneczek. Do późnej wiosny widać tokujące głowienki i czernice. Jeden z najrzadszych i najładniejszych gatunków kaczek, podgorzałkę, najłatwiej obserwować ze szlaku turystycznego w kompleksie Ruda Sułowska. Na mniejszych, zarośniętych stawach można obserwować tokujące i budujące gniazda perkozy dwuczube i miejscami, znacznie od nich rzadsze, rdzawoszyje, których głosy godowe przypominają te wydobywające się z chlewika. Z szuwarów dość często słychać perlisty śmiech, to głos najmniejszego z perkozów, perkozka. Od kwietnia wielki ruch panuje w koloniach śmieszek. Można je obserwować na stawie Rudy koło Rudy Żmigrodzkiej oraz na stawie Gadzinowy Mały. Później dołączają do nich rybitwy rzeczne i liczne czernice, czasem perkozy zauszniki. Wszyscy chcą skorzystać z obrony, jaką daje duża kolonia agresywnych śmieszek.
Wiosną warto spędzić wieczór na wieży obserwacyjnej nad stawem Grabownica i posłuchać dziwnych głosów dochodzących z trzcinowiska. Jest duża szansa na obserwacje dorosłych bielików, kani rudej i błotniaka stawowego. Te ptaki drapieżne związane z wodami można obserwować w każdym miejscu na stawach.
W miarę upływu czasu coraz częściej widuje się pary ptaków lub samice z młodymi. U kaczek tylko samice zajmują się pisklętami. W tym czasie samce zbierają się w stada na dużych stawach, gdzie wymieniają pióra i tracą swe piękne godowe upierzenie. Na wodzie widać pary perkozów z młodymi. Jeden rodzic wozi młode na grzbiecie, drugi karmi je drobnymi rybami i bezkręgowcami. Wszędzie zawodzą młode łyski, pary gęgaw i łabędzi także prowadzą coraz większe młode, a ptaki, które w tym roku nie przystąpiły do lęgów, tworzą liczące po kilkaset osobników stada.
Znacznie mniej ciekawie jest na stawach latem. Ptaki są coraz cichsze, zajmują się pisklętami, więc coraz trudniej je wypatrzeć, często tracą godowe upierzenie. Najlepiej widoczne są duże stada nielęgowych łabędzi niemych i różnych gatunków kaczek. Zaczyna się okres dyspersji polęgowej, więc jeśli tylko są jakieś płytkie stawy z błotem, można obserwować wędrujące wcześnie ptaki siewkowe, które w błocie poszukują pokarmu. Na płytkich stawach jest też szansa na obserwacje żerujących bocianów czarnych, które towarzyszą coraz liczniejszym stadom czapli siwych i białych.
Im bliżej jesieni, tym mniej wody w stawach i więcej ptaków odpoczywających lub żerujących w okresie wędrówki. Jesień to zdecydowanie najlepszy czas na obserwacje ptaków na stawach milickich. Na płyciznach zbiorników odpoczywają stada gęsi, liczące od kilku do kilkudziesięciu tysięcy osobników. O świcie można obserwować je, jak rozlatują się na żerowiska. Zwykle przylatują na stawy około południa, potem wracają na pola, by wieczorem z głośnym krzykiem zlatywać się na nocleg na stawy. Wieczorami do gęsi dołączają stada żurawi. Najlepiej obserwować je z wieży na stawie Grabownica w kompleksie Stawno oraz z czatowni na stawie Stary w Radziądzu.
Z bogactwa pokarmu jesiennych stawów korzysta wiele gatunków ptaków. Liczne czaple siwe i białe wybierają ryby pozostałe w rowach po odłowach, mewy śmieszki, duże mewy białogłowe i srebrzyste polują na rybią drobnicę na płytkiej wodzie. Na świeżym błocie po spuszczeniu wody żerują liczne ptaki siewkowe, a na płyciznach różnogatunkowe stada kaczek. Właśnie jesienią najlepiej obserwować na stawach bieliki. Łatwo dostępny pokarm zwabia głównie niedojrzałe osobniki, ale między nimi trafiają się piękne dorosłe ptaki, które mają swoje terytoria w najbliższej okolicy. Czasami na jednym stawie można zobaczyć zgromadzenia liczące do 100 bielików. O tej porze można też oglądać duże stada łabędzi krzykliwych i czarnodziobych, których dźwięczne głosy słychać z wielu kilometrów.
W miarę upływu czasu i obniżania się temperatury wiele gatunków znika ze stawów i odlatuje w cieplejsze rejony. Na ich miejsce przylatują z północy i wschodu liczne gęsi zbożowe i białoczelne, które przy sprzyjającej pogodzie będą tutaj zimować. Oprócz nich pojawiają się stada kolorowych nurogęsi oraz czarno-białe bielaczki i gągoły. Jeśli nie będzie mrozów, zostaną na stawach do wiosny.
W czasie mroźnej i śnieżnej zimy niewiele ptaków można spotkać na stawach. Zostają przede wszystkim krzyżówki, pojedyncze bieliki i nieliczne łabędzie nieme. Jeśli zima jest lekka, a stawy nie zamarzają, jest zdecydowanie ciekawiej. Oprócz krzyżówek na wodzie widać nurogęsi, gągoły i bielaczki. Zimuje część czapli siwych i żurawi, niewielkie stada kormoranów, nieliczne gęgawy. Przy łagodnej zimowej pogodzie zawsze jest co obserwować na stawach.
STAWY MILICKIE SA
Ruda Sułowska 20
56-300 Milicz
tel.: (+48) 71/ 38 47 110
(+48) 71/ 38 32 482
fax: (+48) 71/ 38 47 110 (wew. 25)
mail: biuro@stawymilickie.pl
NIP: 916-13-88-540
BIURO
Sułów, ul. Kolejowa 2
(I piętro, Bank Spółdzielczy)
56-300 Milicz
tel.: (+48) 71/ 38 47 110
BIURO WE WROCŁAWIU
Rynek 58, III p.
50-116 Wrocław
HOTEL NATURUM
Ruda Sułowska 20
56-300 Milicz
tel.: (+48) 71/ 75 90 888
tel.: (+48) 534 964 120
mail: rezerwacje@stawymilickie.pl
GOSPODA 8 RYB
tel.: (+48) 534 964 120
WYCIECZKI, FOTOSAFARI
tel.: (+48) 71/ 759 08 88
DZIAŁ SPRZEDAŻY
HOTELU NATURUM
mail: rezerwacje@stawymilickie.pl
Wszelkie prawa zastrzeżone © Stawy Milickie SA 2008-2015