Kasztanowiec zwyczajny

Jednymi z majowych symboli i nieodłącznymi towarzyszami egzaminów dojrzałości są kwitnące kasztanowce zwyczajne. Gatunek ten można uznać za jeden z najbardziej popularnych w naszym kraju drzew. Jego przedstawicieli spotkamy w każdym parku miejskim, przypałacowych parkach czy przy wiejskich kościołach. Bezsprzecznie wrósł w nasz krajobraz, bo wcale nie jest polskim drzewem rodzimym.

Występowanie i siedlisko

Kasztanowiec zwyczajny, zwany też pospolitym lub białym (Aesculus hippocastanum) z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae) pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego. Z tego rejonu rozprzestrzenił się na niemal cały kontynent europejski.

Morfologia

Kasztanowca nawet z daleka rozpozna niemal każdy. Przeciętnie drzewa osiągają nawet trzydzieści metrów wysokości i mogą się poszczycić szeroką, rozłożystą koroną. Kora starszych drzew jest spękana i łuszcząca, natomiast młodszych egzemplarzy ma barwę jasnoszarą, bądź lekko brunatną.

Liście są bardzo charakterystyczne - każdy składa się z pięciu (do siedmiu) odwrotnie jajowatych listów, których długość dochodzi do dwudziestu pięciu centymetrów. Blaszka liściowa jest podwójnie piłkowana. Górna strona blaszki liściowej cechuje się ciemnozieloną barwą, dolna jest nieco jaśniejsza. Jesienią kasztanowce przebarwiają się na żółto, lub brązowo.

Kwiatostany kasztanowca są niezwykle dekoracyjne. Choć pojedyncze, małe białe kwiatki z żółtym, lub czerwonym znaczeniem nie prezentują się okazale to już duże, wiechowate kwiatostany robią wrażenie. Mogą one osiągać nawet trzydzieści centymetrów. Kwitną oczywiście w maju. Nie sposób nie zwrócić uwagi również na owoce – kolczaste torebki są nieodłącznym elementem dziecięcych zabaw. Podobnie jak brązowe, duże nasiona. Owoce dojrzewają na drzewa we wrześniu i październiku.

Zastosowanie

Kasztanowiec ma stosunkowo szerokie zastosowanie. Poszczególne części drzewa służą jako surowiec zielarski (wykorzystuje się kwiaty, korę i nasiona). Preparaty z tej rośliny działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, rozkurczająco, przeciwkrwotocznie ponadto uszczelniają naczynia krwionośne. W efekcie stosowane są przy takich schorzeniach jak: żylaki, zaburzenia krążenia, obrzęki, zakrzepy, nieżytach żołądka i jelit.

Poza dużym znaczeniem medycznym kasztanowiec znalazł swoje miejsce również w kosmetyce – wyciągi z rośliny są składnikiem wielu kremów, maseczek czy szamponów.

Kolejną ważnym zastosowaniem kasztanowca jest oczywiście jego funkcja ozdobna. Spotkamy go w parkach, przy drogach czy alejach. Obecnie można zakupić wiele ciekawych odmian tego gatunku. Warto zwrócić uwagę, chociażby na ‘Hampton Court Gold’ o intensywnie żółtych liściach. ‘Baumannii’ o pełnych, białych kwiatach. Pojawiają się też odmiany zupełnie odbiegające pokrojem od typowego gatunku. Doskonałym przykładem jest ‘Monstrosa’, która osiąga wielkość półtora metra, dzięki czemu nadaje się nawet do małych ogrodów czy na skalniaki. Odmian ozdobnych kasztanowców jest naprawdę dużo i każdy znajdzie odpowiednią do swojego ogrodu, czy parku. Drewno kasztanowca służy do produkcji beczek na wino, mebli czy drewnianych elementów ozdobnych. Mniej znanymi sposobami wykorzystania kasztanowca jest barwienie tkanin i produkcja kleju skrobiowego.

Kasztanowiec w symbolice i wierzeniach

Uznaje się, że kasztanowiec jest symbolem ciepła, piękna i sztuki. Wierzono, że w jego cieniu można znaleźć szczęście i pozytywnie wpływa na dobre samopoczucie. W średniowieczu istniało przekonanie, że kasztany wyciągają z chorych negatywną energię a także wypędzają z chat wszelkiego rodzaju zło. Nawet współcześnie można osoby wierzące, iż trzymanie w domu kasztanów chroni przed złą energią. Najlepiej kilka nasion położyć w pobliżu komputera oraz telewizora, aby pochłaniały szkodliwe promieniowanie wytwarzane przez sprzęt elektroniczny.

Zagrożenia

W ostatnich latach zauważyć można spory problem kasztanowców pospolitych jakim jest szkodnik – szrotówek kasztanowcowiaczek. Jest to niewielki motyl, ale niezwykle inwazyjny, który żeruje właśnie na kasztanowcach. W wyniku żerowania owada dochodzi do spadku masy nasion, zniszczenia liści i znacznego obniżenia walorów dekoracyjnych drzew. Nie potwierdzono, że inwazja szrotówków może doprowadzić do obumarcia drzewa. Prawdopodobnie żerujące na drzewie larwy powodują szkody na tyle późno, że drzewo jest już w stanie poradzić sobie z powstałymi stratami. Zwalczanie szkodnika jest trudne. Wykorzystuje się do tego pułapki feromonowe, pułapki lepowe czy iniekcje doglebowe. Niemniej ogromne znaczenie w ograniczeniu rozprzestrzeniania się motyli ma utylizacja opadłych liści. W związku z tym zasadne jest grabienie opadłych liści zarówno w parkach jak i przydomowych ogrodach.

Kasztanowiec zwyczajny w Dolinie Baryczy

Nad Baryczą i w pobliżu Stawów Milickich bez problemów spotkamy kasztanowce, całkiem sporo okazów jest już niemal pomnikowych rozmiarów. Ciekawe drzewa można zobaczyć w starych parkach, chociażby w dawnym parku przypałacowym w Żmigrodzie ale też jako element zielni przydrożnej. Również aktualnie prowadzi się nasadzenia drzew, w tym kasztanowców.