Gęś zbożowa

Na terenie Polski występuje kilka gatunków dzikich gęsi. Jednym z nich jest gęś zbożowa (Anser fabalis). Zapewne wiele osób widząc klucze ptaków przelatujące po niebie miało okazję podziwiać ten gatunek. Nie mając przy tym świadomości, że to właśnie lecące stado gęsi zbożowych. Nie są one zbyt towarzyskie, nie licząc oczywiście przedstawicieli własnego, lub pokrewnych gatunków - wolą tereny oddalone od siedzib ludzkich, stąd też najłatwiej zaobserwować je podczas migracji.

Czym różni się gęś zbożowa od gęsi gęgawy?

Na początku warto zaznaczyć, że zarówno samica, samiec jak i młode osobniki wyglądają praktycznie tak samo. (Jedynie pisklęta są bardziej matowe od osobników dorosłych i posiadają wyraźną brązową obwódkę na piórach.) Ptaki mają grzbiet ciemnobrązowy (określany również jako szarobrązowy) z wyraźnie jaśniejszymi brzegami piór przez co ukazuje się charakterystyczny prążkowany rysunek. Okolice ogona i sam ogon są białe. Nogi gęsi zbożowej są intensywnie pomarańczowe, dziób u nasady czarny z pomarańczowymi znaczeniami.

Przeciętny osobnik osiąga długość około siedemdziesięciu pięciu centymetrów (a nawet dziewięćdziesiąt) i waży od półtora do około trzech i pół kilograma, przy rozpiętości skrzydeł – około sto sześćdziesiąt centymetrów. Są to więc średniej wielkości ptaki. Z całą pewnością można je uznać za ładne – szczególnie, kiedy gromadzą się w wielkich stadach są wdzięcznym obiektem dla amatorów fotografowania dzikiej przyrody.

Gęś zbożowa dość często jest myloną z gęgawą, ma jednak ciemniejsze ubarwienie i nieco inną budowę głowy. W warunkach naturalnych tworzą wspólne kolonie.

Wędrówki, przeloty i siedliska

Gęsi zbożowe możemy spotkać na terenie Polski przede wszystkim w czasie zimy. Wielotysięczne (naliczono nawet czterdzieści cztery tysiące ptaków) stada upodobały sobie okolice Słońska, czyli Park Narodowy Ujście Warty (lubelskie), ale możemy się na nie natknąć również na zachodzie i południowym zachodzie kraju. Poza naszymi granicami gęsi zbożowe zimują też północno-zachodniej części Europy, ale również w orientalnej Japonii. Przyloty do Polski zaczynają się wraz z początkiem października, zaś odloty na trwają od lutego nawet do ostatnich dni kwietnia. Gęsi osiedlają się przeważnie na terenach łąkowych, nieużytkowanych polach i pastwiskach, w pobliżu zbiorników wodnych.

Ptaki te gnieżdżą się na wybrzeżach Oceanu Arktycznego aż do centralnej części Azji. I właśnie ze względu na obszar zamieszkiwania ustalono trzy podgatunki gęsi zbożowej. Anser fabalis fabalis zajmuje tereny położone pomiędzy Uralem a Półwyspem Skandynawskim. Anser fabalis johanseni obszar ciągnący się od Uralu po jezioro Bajkał, a Anser fabalis middendorffii spotkać można na wschód od jeziora Bajkał, w azjatyckiej tajdze (podział ten jest nieco płynny, w literaturze można spotkać się również z innymi podgatunkami gęsi zbożowej).

Co zjada w trawie gęś zbożowa?

Siedliskiem jakie zajmuje gęś zbożowa (jak zresztą sama nazwa wskazuje) są tereny porośnięte trawami. Żywi się głównie jednoliściennymi oraz wodnymi gatunkami roślin. Nie wzgardzi jednak pozostawionymi na polach uprawnych resztkami, chociażby kukurydzą czy ziemniakami. Niestety prowadzi to do sytuacji, w których gęsi są tępione przez rolników, którym niszczą uprawy.

Jak i gdzie gęsi budują gniazda?

Gęsi zbożowe nie budują typowych gniazd, jak choćby bociany, czy wróble. W ich przypadku gniazdem nazywamy zagłębienie w gruncie wymoszczone różnego rodzaju roślinami i puchem. Ptaki zakładają je w bliskim sąsiedztwie zbiorników wodnych – brzegach stawów, jezior, rzek, na bagnach czy naturalnych wysepkach.

Samica jedynie raz w ciągu roku składa od trzech do maksymalnie ośmiu jaj (koloru białego, niekiedy zielonkawego) i samodzielnie je wysiaduje. Samiec pomaga dopiero w opiece nad pisklętami. Młode ptaki są w stanie samodzielnie funkcjonować po około czterdziestu (pięćdziesięciu) dniach od wyklucia. A po ukończeniu dwóch miesięcy samodzielnie latają.

Co ciekawe gęsi zbożowe wybierają sobie jednego partnera na całe życie (zazwyczaj po ukończeniu trzech lat). Na terenach lęgowych oboje rodzice zawzięcie bronią swoich młodych. Najgroźniejszym drapieżnikami czyhającymi na pisklęta są lisy. Dochodzi nawet do sytuacji, w których zarówno samiec jak i samica giną starając się uratować swoje potomstwo.

Gęś pod ostrzałem?

Gęś zbożowa jest gatunkiem łownym. W okresie od pierwszego września do dwudziestego pierwszego grudnia można na nią polować ( w województwach zachodniopomorskim, dolnośląskim, wielkopolskim i lubuskim okres ten jest wydłużony do trzydziestego pierwszego stycznia). W niektórych rejonach polowania odbywają się bardzo intensywnie, co związane jest ze zniszczeniami jakich dokonują gęsi zbożowe na terenach użytkowanych rolniczo.

Problemem dla tego gatunku jest również zmniejszenie powierzchni naturalnych siedlisk. Jest to spowodowane głownie zmianą sposobu użytkowania niektórych terenów, które chociażby w skutek systematycznego koszenia stają się nieprzyjazne dla gęsi.