Czajka zwyczajna

Przyglądając się bliżej ptakom zamieszkującym Polskę okazuje się, że nie tylko dudek ma czubek. Kolejnym gatunkiem z charakterystyczną ozdobą głowy jest czajka zwyczajna (Vanellus vanellus). Z daleka ptaki wyglądają niemal niepozornie, ale gdy uda się podpatrzeć z je bliska, szczególnie w okresie godowym, robią ogromne wrażenie. Warto zaczaić się z lornetką nad Narwią, Bugiem czy Biebrzą, aby spotkać czajkę w jej naturalnym środowisku.

Gdzie czai się czajka?

Czajka zwyczajna jest ptakiem dość powszechnie zamieszkującym terytorium Europy, jak również część Azji. Na zimowiska lata na północ Afryki, nad Morze Śródziemne oraz na Daleki i Bliski Wschód. Może się okazać, że nawet podczas bardzo dalekich wakacyjnych wojaży uda nam się zobaczyć znajomego ptaka.

W naszym kraju czajki najłatwiej spotkać na wschodzie, co nie znaczy, że nie dostrzeże się jej w Dolinie Baryczy czy na terenach podgórskich. Gatunek ten uwielbia tereny płaskie, nieosłonięte żadnymi barierami widokowymi. W związku z tym jego przedstawicieli natkniemy się przede wszystkim na podmokłych łąkach, mokradłach, pastwiskach oraz na brzegach śródlądowych zbiorników wodnych. Czajka zwyczajna wraz ze skowronkiem uznawana jest za zwiastun wiosny – przylatuje do nas już w lutym i marcu, przy czym równie wcześnie odlatuje – nawet w czerwcu.

Jak wygląda czajka zwyczajna?

W przypadku czajek samiec i samica są niemal identyczne. Oczywiście podczas godów ich upierzenie nabiera szczególnych walorów. W ich wypadku najpiękniej przystrojona jest głowa – czarna, z której wyrastają długie pióra tworzące charakterystyczny czubek (u samców jest on nieco dłuższy niż u samic). Dodatkowo czarne skrzydła nabierają połysku w kolorze purpury, a grzbiet mieni się na zielono. Kontrastowo białe są brzuch, klatka piersiowa i boki głowy. Po okresie rozmnażania ptaki są nieco mniej strojne – nasycona barwa piór nieco blaknie. Czajka zwyczajna nie jest ptakiem dużym – osiąga maksymalną wagę trzystu trzydziestu gramów (najdrobniejsze ptaki ważą jedynie około sto trzydzieści gram). Długość ciała dochodzi do trzydziestu pięciu centymetrów, a rozpiętość skrzydeł to maksymalnie osiemdziesiąt pięć centymetrów (ale zdarzają się ptaki znacznie mniejsze - o rozpiętości skrzydeł wynoszącej około sześćdziesiąt pięć centymetrów).

Czy czajki zwyczajne tańczą?

W przeciwieństwie do wielu gatunków ptaków zamieszkujących siedliska związane z wodą, czajka swój taniec godowy odbywa w powietrzu, a nie w wodzie. Samiec chcąc przypodobać się partnerce wykonuje niemal akrobatyczne ewolucje, którym towarzyszą donośne okrzyki. W tym czasie samice to wzbija się wyżej, to opada. Ostatni etap tańca godowego przebiega już na ziemi, gdzie partnerzy wymachują ogonami i kłaniają się wzajemnie.

Samce przygotowują na powierzchni ziemi zagłębienia, z których samica wybiera jedno i wyściela je trawą – tak powstaje proste gniazdo. W porównaniu z wieloma gatunkami ptaków, które budują skomplikowane konstrukcje, gniazdo czajki to wręcz spartańskie warunki do przyjścia na świat młodych. Co ciekawe jeden samiec może posiadać aż cztery partnerki - nie jest to jednak regułą i często skupia się na wychowaniu potomstwa tylko z jedną samicą.

W ciągu roku samica składa jednorazowo cztery jaja. Warto nadmienić, że układa je zawsze ostrzejszą stroną do dołu, jest to praktyka charakterystyczna dla tego gatunku ptaków. Po koło trzech – czterech tygodniach wylęgają się młode. Pisklęta są niezwykle samodzielne i już w krótkim czasie po opuszczeniu skorupek starają się znaleźć pożywienie. Latać zaczynają w wieku około trzydziestu pięciu dni.

Rodzice bardzo ofiarnie bronią swojego potomstwa – w razie napadu, nawet dużo większego drapieżnika zajadle go atakują (niejednokrotnie zdarzały się przypadki ataków na ludzi, którzy mniej lub bardziej świadomie zbliżali się do gniazd ukrytych w ziemi). Pisklęta również doskonale wiedzą jak zachować się w sytuacji zagrożenia – na sygnał od rodziców momentalnie stają w bezruchu.

Codzienny jadłospis czajki

Czajki zwyczajne zdobywają pokarm głównie na powierzchni ziemi, patrolując czujnie najbliższą okolicę, lub też brodząc w płytkiej wodzie. W diecie znajdują się głównie owady, pajęczaki, ślimaki. Dużo rzadziej pokuszą się zjeść żabę czy pokarm roślinny.

Co zagraża czajkom i jak im można pomóc? Czyli ochrona.

Na obszarze naszego kraju czajki zwyczajne objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Głównym problemem jaki dotyka ten gatunek ptaków jest zmniejszanie się siedlisk, w którym mogą bez przeszkód wyprowadzić lęg. W wyniku melioracji i osuszania zmniejszają się naturalnie podmokłe tereny, a intensywnego koszenia łąk bardzo często giną młode ptaki.

Żeby je uchronić przed znaczącym spadkiem liczebności wystarczy opóźnić pierwsze koszenie na łąkach do pierwszego lipca, rozpoczynać pokos od wnętrza pola, tak żeby ptaki miały szansę ucieczki a także pozostawić niewielki nieskoszony fragment działki.