Bocian biały

Gdyby dziś decydowano o tym, jaki ptak jest najbardziej reprezentatywny dla naszego kraju, głosy byłyby podzielone w większości między tradycyjnych zwolenników rzadko spotykanego orła, a wielbicieli bociana białego, który często gości w mniejszych i większych wsiach naszego kraju. Niewątpliwie przyczyniła się do tego ekranizacja Pana Tadeusza Andrzeja Wajdy, gdzie powracające do kraju wraz z Napoleonem wojsko polskie jest zwiastowane przez te swojskie, ale jakże majestatyczne ptaki. Warto więc zebrać podstawowe informacje o tym ptaku.

Wygląd i cechy charakterystyczne

Nawet najmłodsi nie mają problemu z rozpoznaniem tego skrzydlatego obywatela naszego kraju. Ma on zwykle około stu centymetrów wzrostu, długie, czerwone nogi, takiż dziób. Upierzenie białe, na końcach skrzydeł czarne. Rozpiętość skrzydeł w locie dochodzi aż do dwustu dwudziestu centymetrów, co sprawia, że w locie wyglądają niezwykle majestatycznie. Samica tego gatunku zwykle jest nieco mniejsza. Młode ptaki łatwo odróżnić, bo ich dziób na początku jest czarny, z czasem staje się bladoróżowy, by na koniec, około trzeciego roku życia osiągnąć dojrzałą czerwień.

Chód bociana jest dostojny, tak, jakby nie szukał pożywienia, a dokonywał przeglądu swoich włości. Nie traci nic ze swego majestatu, gdy rusza w pogoń za zdobyczą – a potrafi biec szybko. Podobnie jest z lotem: niespiesznie wykonuje kilka podskoków w ramach rozgrzewki, a dopiero później wzbija się w powietrze. Startuje zawsze pod wiatr, a w górze sprawia wrażenie ociężałego. Jest jednak ptakiem mądrym, dlatego do wznoszenia się nawet na wysokość chmur wykorzystuje występujące tam prądy powietrzne.

Choć uważa się bociany za bardzo rodzinne, to trzeba dodać, że są one bardziej wierne domostwu niż partnerowi. Rzadko jednak zdarzają się związki z wieloma partnerami jednocześnie. Zwykle wracają do swojego gniazda, które budują na szczytach domów, nieczynnych kominach lub słupach. Miejsca te wybierają w okolicach podmokłych, przy łąkach, gdzie łatwo o pożywienie. Większość bocianów wysiaduje jaja pięciokrotnie w ciągu swego życia, ale zdarzają się okazy funkcjonujące jako rodzice aż przez dwadzieścia lat. W procesie wychowania udział biorą oboje. Po okresie wysiadywania jaj, który trwa zwykle około trzydziestu dwóch dni, przez kolejne dwa miesiące młode dożywiane są w gnieździe, a dopiero późnej przychodzi czas na naukę latania.

Pożywienie

Choć w świadomości zbiorowej bocianim przysmakiem jest żaba, to trzeba stwierdzić, że podstawą jego jadłospisu są liczne owady, gryzonie, nawet te dochodzące do dwudziestu centymetrów długości. Jednak w myśl zasady na bezrybiu i rak ryba nie gardzi on rybką, gadami, a nawet młodymi ptaszkami. Stąd liczne wizyty bocianów na świeżo skoszonych polach. Właśnie tam znajdują najwartościowszy pokarm pozwalający im się wzmocnić przed długą podróżą.

Pochodzenie i występowanie

Znawcy ptaków twierdzą, że bociany pochodzą z Afryki. Być może, ale faktem jest, że na ojczyznę większość z nich wybrała Polskę. Tu spędzają najwięcej czasu, bo mieszkają od kwietnia (a czasem połowy marca) aż do końca sierpnia, przyjmują na świat potomstwo, a młode bocianiątka jako pierwsze widzą nie sawannę czy pustynię afrykańską, ale nasze rodzime łąki z rosochatymi wierzbami na krańcach. Są też niezmiernie wiernymi obywatelami, bo wracają tu bez względu na zmieniającą się sytuację gospodarczą i klimat. Urbanizacja nie sprzyja jednak ich rozwojowi, dlatego znajdują się pod ochroną, dzięki czemu od paru lat ich populacja jest u nas stabilna. Warto zapamiętać, że co czwarty bocian biały na świecie ma polskie obywatelstwo.

Bocian w kulturze

Do ochrony tych pięknych ptaków przyczyniają się nie tylko regulacje prawne, ale także tradycja. Bocian to ptak przynoszący szczęście, tam, gdzie zbudował gniazdo, było i błogosławieństwo. Niezawodnie kojarzony z przynoszeniem do rodzin dzieci zyskał sobie sympatię wszystkich pokoleń. Zniszczenie bocianiego gniazda odbierane jest jako przejaw wyjątkowego barbarzyństwa. Stąd tak wielu wolontariuszy chcących chronić i pomagać im. Działania człowieka są tu ograniczone i mogą jedynie polegać na zabezpieczeniu odpowiedniego do funkcjonowania bocianów areału oraz budowaniu platform ułatwiających zakładanie gniazd.

Rytuał godowy

W Dolinie Baryczy bociany można obserwować w wielu miejscowościach. Rezerwat sprzyja rozwojowi ptaków, bo zapewnia im nie tylko ciszę i spokój, ale także potężny obszar, na którym to zwierzęta są gospodarzami i wszelkie ich działania człowieka są im podporządkowane. Warto wybrać się na wycieczkę rowerową w okolice Rudy Sułowskiej, Milicza lub Żmigrodu, a kontakt z bocianem mamy zapewniony. Być może we wczesnym okresie uda nam się zaobserwować ich ciekawy rytuał godowy: samiec i samica pozdrawiają się wzajemnie podnosząc i opuszczając głowy, klekoczą dziobami z jednoczesnym odchylaniem głowy w tył, potrząsają nimi i kroczą przykucając, jakby się kłaniały. To taka ptasia forma polskiego „chodzonego”. W późniejszym okresie, przy odrobinie szczęścia, możemy być świadkami nie tylko dokarmiania młodych, ale także pierwszych prób latania.

Pamiętajmy jednak, że to my jesteśmy tu gośćmi i musimy się dostosować do warunków stawianych przez gospodarzy.