Tysiące powodów, by tam być!

Blisko osiem tysięcy hektarów stawów, w których od ośmiu wieków hoduje się najsmaczniejsze karpie milickie, gdzie żyje dwie trzecie populacji całego polskiego ptactwa wodnego. Wszystko w zasięgu ręki. W godzinę jazdy samochodem od wrocławskiego i poznańskiego Rynku. To tajemnicza i niepowtarzalne Dolina Baryczy, a w niej niezwykłe stawy milickie.

Polskim Kopciuszkiem określił je kilka lat temu pewien podróżnik z Lubina. I miał sporo racji. Niczym bohaterka bajki Charles’a Perrault’a, stawy nie są nachalne ze swoją urodą i atrakcjami. A przecież mają olbrzymi potencjał. Jedyne i niepowtarzalne miejsce w Europie, w którym człowiek funkcjonuje z dziką przyrodą na zasadach pełnego partnerstwa. To tutaj świat ptactwa wodnego może czuć się, jak w raju. Drzemie w nich olbrzymia moc – moc niesamowitego piękna dzikiej przyrody. Stawy są ostoją nieoswojonej zwierzyny. Stawową codziennością, nie tylko czasu przelotów, są wielkie gromady ptactwa: gęgawy, krakwy, zauszniki, perkozy rdzawoszyje, błotniaki stawowe, rybitwy rzeczne, bąki, zielonki, podgorzałki. Do tego jeszcze łabędzie, kormorany, czaple białe i siwe, łyski, śmieszki, żurawie i bieliki. Lista tutejszych ptaków może sięgać nawet 270 gatunków. Znaczna część z nich (ok. 160) tu gniazduje, a reszta jest jedynie przelotem. Według ornitologów tutejszy świat wodnych ptaków to ponad 2/3 naszej krajowej populacji. W okresie migracji stawy milickie gromadzą nawet ponad 60 tysięcy ptaków. Dlatego ten obszar jest idealnym miejscem do obserwacji ptaków, zarówno dla hobbystów, jak i początkujących turystów.

A obok tego karp milicki, najsilniej kojarzony ze stawami. Wpisano go na listę tradycyjnych produktów regionalnych, został również włączony do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego. Ryby tu hodowane od lat słyną z doskonałego smaku. A swoją wysoką jakość zawdzięczają tradycyjnej hodowli, prowadzonej na terenie chronionym przyrodniczo oraz karmieniu zbożem.

Dzika przyroda i ów karp stanowią nierozerwalną całość. Doceni to ten, który powoli i bez zbędnego pośpiechu będzie przemierzał kolejne „oczka wodne”, pokryte gęstymi stadami dzikich kaczek i kormoranów, wsłuchując się w rytm natury odgrywany przez Dolinę Baryczy. I to jest autentyczny fenomen tajemniczej Doliny. Dlatego warto jak najbliżej poznać polskiego Kopciuszka.

Dzika przyroda i ów karp stanowią nierozerwalną całość. Doceni to ten, który powoli i bez zbędnego pośpiechu będzie przemierzał kolejne „oczka wodne”, pokryte gęstymi stadami dzikich kaczek i kormoranów, wsłuchując się w rytm natury.

Ze względu na zmiany i zniszczenia, jakie niesie ewolucja społeczna i gospodarcza nie podlega dyskusji, że dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze jest coraz bardziej zagrożone. Szczególna opieka należy się takim miejscom, jak stawy milickie, by je chronić przed utratą wyjątkowej uniwersalnej wartości i umożliwić ich zachowanie w możliwie niezmienionej postaci dla przyszłych pokoleń. Tworzone przez wieki - i istniejące nierozerwalnie z otaczającą je naturą - stanowią dzisiaj niezwykle rzadki przykład współistnienia planowej gospodarki człowieka i niezmąconego niczym ptasiego królestwa.

Stawy Milickie to największy kompleks stawów hodowlanych w Europie, a także największy w kraju rezerwat chroniący ptaki (5324, 31 ha). Obszar ten, jako jedyny w Polsce  należy do  Living Lakes (żyjące jeziora), czyli międzynarodowej sieci jezior i innych zbiorników wodnych, które charakteryzują się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi. Do Living, lakes obok stawów milickich zaliczają się między innymi Bajkał, Morze Martwe, Balaton, Titicaca, Jezioro Wiktorii. Park Krajobrazowy „Dolina Baryczy” jest największym tego typu obszarem w Polsce (87 040 ha).

Dolina Baryczy włączona jest do międzynarodowych systemów obszarów chronionych, takich jak konwencja RAMSAR chroniąca unikatowe tereny wodno-błotne oraz europejska sieć Natura 2000, której celem jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego na obszarze Wspólnoty. Stawy milickie ze swym autentyzmem są elementem wielowiekowej historii rybołówstwa lądowego. Od ośmiu wieków nie zmienił się proces tworzenia stawów i całej infrastruktury wokół nich. Podobnie wygląda hodowla karpia i jego odłowy. Na tym właśnie opiera się tradycja rybołówstwa, kultura kulinarna, obyczajowość, a także niepowtarzalność mieszkańców doliny.

I to jest prawdziwy fenomen niezwykłych stawów milickich i tajemniczej Doliny Baryczy. Doliny, która oplata rozlewiska rzeki na pograniczu dolnośląsko – wielkopolskim, pełnej uroczych miejsc czekających na swoich odkrywców. Dlatego warto jak najbliżej poznać polskiego Kopciuszka.

Marek Wiśniewski